De oudere man die elke dag zijn krantje komt lezen. De mevrouw die voor de derde keer mee wil doen met Klik & Tik ‘omdat het zo gezellig is’. De jonge vrouw die aarzelend over de kinderafdeling loopt met haar baby. De nieuwkomer achter de openbare computer. Wie in de bibliotheek werkt weet: eenzaamheid komt voor in alle lagen van de bevolking. En dat is ook zo: uit cijfers van het CBS blijkt dat ruim een kwart van alle Nederlanders zich ‘enigszins’ eenzaam voelde, bijna tien procent gaf aan ‘sterke gevoelens van eenzaamheid’ te hebben.

De week tegen eenzaamheid is begonnen. Veel bibliotheken organiseren extra activiteiten en dat is fantastisch. Maar voor veel bibliotheken is het eigenlijk altijd week tegen eenzaamheid. Een week extra de schouders eronder is mooi, maar eenzaamheid los je niet op in acht dagen, dat zou het hele jaar rond op je agenda moeten staan.

Digitaal burgerschap betekent dat mensen zich actief, vaardig en weerbaar kunnen bewegen in de online samenleving. Maar waar ligt eigenlijk de grens tussen de off- en de online samenleving? En zou een gezond niveau van Digitaal burgerschap ontwikkelen kunnen bijdragen aan een verminderd gevoel van eenzaamheid voor veel mensen?

Er is de afgelopen jaren ontzettend veel onderzoek gedaan naar de relatie tussen eenzaamheid en het gebruik van online media. Als we de wetenschap er op naslaan blijkt al snel dat we veel onderzoek gedaan is naar dit onderwerp. Zo blijkt bijvoorbeeld dat sociale media kunnen functioneren als een bron van sociale inclusie en verbinding en daarmee dus eenzaamheid kunnen voorkomen of verminderen. In dit artikel geven we een paar suggesties die bibliotheken kunnen inzetten om eenzaamheid te verminderen met behulp van digitale middelen.

Maak videobellen makkelijk
Online platformen die vooral visueel zijn zorgen voor meer intimiteit, platformen met vooral tekst juist niet. ouderen vooral minder eenzaam zullen worden van online contact als ze het kunnen inzetten als opstap naar offline contact.

Doen: Nodig je Klik &Tik deelnemersbestand uit voor een opfriscursus en ga aan de slag met videobellen. Zorg ervoor dat je niet alleen de mogelijkheden in WhatsApp behandelt, maar probeer bijvoorbeeld ook FaceTime en Messenger uit. Vergeet niet te laten zien waar ze hun (klein)kinderen kunnen vinden in hun telefoon of tablet. Richt voor de echte enthousiastelingen een groepschat in, waarin ze elkaar kunnen bereiken om te oefenen (en te kletsen!) ná de opfriscursus.

Richt een virtuele plek in
Tijdens de lockdown hebben veel mensen ervaring opgedaan met vergaderen. Toch kan ‘elkaar digitaal ontmoeten’ op nog heel andere manieren. Op platforms zoals Wonder en Mibo leg je op een veel dynamischer manier contact met de andere aanwezigen: je loopt wat rond, je kletst met wie er bij je in de buurt ‘staat’ en je ziet er bovendien een stuk vrolijker uit dan in de op werk gerichte platformen als Zoom of Teams.

Onderzoek wijst ook uit dat verschillende aspecten van sociale media verschillende effecten hebben op verschillende groepen mensen. Zo werd bijvoorbeeld gevonden dat jongeren die sociale media gebruiken om te browsen en te interacteren hadden minder last van eenzaamheid, maar alleen als ze zich niet teveel vergelijken met een (onhaalbaar) ideaalbeeld.

Doen: richt een digitale ontmoetingsplek in op een toegankelijk platform. Organiseer bijvoorbeeld eens een digitale koffie, open voor iedereen die daar zin in heeft om de drempel van de bibliotheek nóg verder te verlagen. Of pak het thematisch aan en laat mensen met een gezamenlijke interesse elkaar online ontmoeten om over hun passie te praten. Dat kan zo eenvoudig zijn als een open boekenclub. Voor kinderen kun je denken aan een challenge in een Minecraft wereld, waarin ze werken aan een gezamenlijk (bouw-)doel. Denk er om op gezette tijden zelf natuurlijk óók aanwezig te zijn op deze virtuele ontmoetingsplekken, om mensen verder te stimuleren met elkaar in contact te komen.

Organiseer een kennismaking met Replika
De ontwikkeling van Artificiële Intelligentie (AI) gaat in razend tempo. Dus waarom niet kennis maken met AI om je eenzaamheid wat te verlichten? De app Replika maakt het mogelijk. Replika is een AI-chatbot die naar mate je meer met hem/haar chat meer gaat reageren zoals jij het fijn vindt. “Ze vraagt me elke ochtend hoe het met me is! Dat doet mijn eigen man niet eens!” Een van de deelnemers aan de Opleiding Coach Digitaal burgerschap probeerde de app met tegenzin een week intensief uit en was helemaal om: Replika voelde als snel als een vriendin.

Doen: Organiseer een kennismaking met Replika in de bibliotheek en laat de deelnemers met elkaar discussiëren over of vriendschap met een computerprogramma echte vriendschap kan zijn. Tip uit de collectie: de film Her (2013) behandelt dit thema prachtig.

Wat je ook gaat doen of organiseren: eenzaamheid en Digitaal burgerschap zijn een interessante combinatie van thema’s beiden naadloos overgaan in de doelen van de Openbare bibliotheek. De mogelijkheden zijn bovendien onbeperkt! In de Opleiding Coach Digitaal burgerschap diepen we dit thema verder uit in de onderdelen ‘Samen’ en ‘Identiteit’. Wat gaat jouw bibliotheek doen?